नेपालको share market (NEPSE) different economic indicator हरूको आधारमा ups and downs हुने गर्छ। Share market मा आउने changes लाई बुझ्नका लागि Macroeconomic indicator हरू (macroeconomic factors) को important role हुन्छ। यी indicator हरूले देशको economic अवस्था, investing environment, र market को stability लाई determine गर्छन्। यहाँ हामी GDP, Inflation, Remittance, Political Instability, Money supply, Interest rate, Consumer Price Indicator (CPI) र Exchange rate जस्ता main indicator हरूले कसरी नेपालको share market लाई effect गर्छ भन्ने विषयमा छलफल गर्नेछौं।
Main Points
- Macroeconomic Indicator हरूले नेपालको share market मा ups and downs ल्याउँछन्। यी indicator हरूले economic status, investment environment, र market stability लाई determine गर्छन्, जसले investor को निर्णयमा direct impact पार्छ।
- Types of Macroeconomic Indicator मा GDP, Inflation, Remittance, Political Instability, Money Supply, Interest Rate, CPI (Consumer Price Index), र Exchange Rate जस्ता indicator हरू पर्छन्, जसले नेपालको share market मा फरक-फरक type को impact पार्छन्।
- यस्ता indicator हरूको सही analysis गरेर investor हरूले right decision गर्न सक्छन्, जसले long-term मा share market मा फाइदा लिन मद्दत गर्छ।
Macroeconomic Factors Influencing Nepal’s Share Market
1. Gross Domestic Product (GDP)
GDP कुनै पनि देशको economic health को overall measurement हो। यो कुनै देशको total production र service price को indicator हो। जब देशको GDP बढ्छ, यसको अर्थ economic activity strong हुँदै गएको बुझिन्छ, जसले गर्दा company हरू profitable बन्छन् र share price हरूमा positive impact पर्छ।
GDP बढ्दा company हरूको production र service मा increment हुन्छ। यसले गर्दा company हरूको profit बढ्छ, जुन share market का investor हरूका लागि positive signal हो। GDP घट्दा भने economic recession को signal मानिन्छ, जसले business को profit मा कमी ल्याउँछ र share market मा negative impact पर्छ। साथै, GDP increment हुँदा government project हरू पनि बढ्छन्, जसले investing opportunity create गर्छ।
Example: आर्थिक वर्ष 2079/80 मा नेपालको GDP growth rate लगभग 1.86% थियो, जुन expected भन्दा निकै कम हो। GDP growth मा कमी हुँदा economy को overall production capacity poor हुन्छ, जसले share market मा negative impact पार्छ। 2079/80 मा GDP को poor growth का कारण share market मा investor हरूले long-term risk feel गरे, जसले NEPSE मा downfall ल्यायो।
2. Inflation
Inflation rate ले सामान र service को price मा हुने increment लाई बुझाउँछ। जब महङ्गी बढ्छ, consumer हरूले कम खर्च गर्न सक्छन्, जसले business activity मा कमी ल्याउँछ। महङ्गीले production cost पनि बढाउँछ, जसले company हरूको profit मा negative impact गर्छ र share market मा downfall ल्याउँछ।
Inflation control मा नरहेमा यसले economy को long-term increment मा obstacle पुर्याउँछ।High inflation rate हुँदा consumer हरूले compulsory product हरूमा बढी खर्च गर्नुपर्ने हुँदा, अन्य product हरूमा खर्च घटाउँछन्। यसले business हरूमा माग घटाउँछ। Inflation rate control गर्न सरकारले interest rate हरूमा changes गर्छ, जसले पनि share market लाई indirect रूपमा impact पार्छ।
Example: 2079/80 मा नेपालमा Inflation rate लगभग 7.88% मा रह्यो, जुन राष्ट्र bank को target भन्दा माथि थियो। Inflation rate मा growth हुँदा production cost बढ्छ, जसले consumer product हरूको price लाई थप बढाउँछ।
High inflation ले production cost बढाउँछ, जसले गर्दा company हरूको profit घट्छ र share market मा downfall आउँछ। 2079/80 मा high inflation का कारण company हरूको profit मा downfall आयो, जसले NEPSE मा negative impact पार्यो।
3. Remittance
Remittance, means विदेशमा काम गर्ने नेपालीहरूले पठाउने पैसा, नेपालको economy को एक main हिस्सा हो। Remittance ले consumer हरूको खर्च गर्ने capacity बढाउँछ र share marketमा investing गर्न प्रेरित गर्छ। जब Remittance को inflow high हुन्छ, यसले share market मा positive change पार्छ।
Remittance ले गाउँ तथा सहरहरूमा financial empowerment ल्याउँछ। धेरै परिवारले Remittance को माध्यमबाट capital जम्मा गर्छन् र त्यसलाई market मा investing गर्छन्। यसले NEPSE मा तरलता (liquidity) बढाउँछ। विशेष गरी, banking र financial sector हरूमा Remittance को effect clearly देखिन्छ, किनकि Remittance पैसा bank हरूमा जम्मा हुन्छ र investing का लागि ready हुन्छ।
Example: 2079/80 मा नेपालमा Remittance को growth rate remarkable थियो। Remittance inflow 17.1% ले बढेको थियो, र यस वर्ष total रु 1.008 खर्ब Remittance भित्रिएको थियो। यसले नेपालको economic growth मा important contribution पुर्याउँछ।
Remittance बढ्दा bank तथा financial sector मा तरलता (liquidity) बढ्छ, जसले investor हरूलाई share market मा लगानी गर्न motivate गर्छ। यस वर्ष Remittance ले banking र financial sector हरूमा positive impact पार्यो, जसले NEPSE मा केहि improvement ल्यायो। Although अन्य negative economic indicator हरूका कारण market मा stability थिएन।
4. Political Instability
Political instabilityले share market लाई negative रूपले effect गर्छ। Political environment मा instability हुँदा investor हरू insecure feel गर्छन् र आफ्नो investing घटाउन वा return लिन चाहन्छन्, जसले share market मा downfall ल्याउँछ।
Political instability हुँदा सरकारको policy बनाउने process मा ढिलाइ हुन्छ, जसले commercial sector लाई impact गर्छ। यसले विदेशी investingमा पनि obstacle पुर्याउँछ। investor हरूलाई long-term uncertainty हुन्छ, जसले share market को stability disturb गर्छ। अझ नेपालजस्तो देशमा जहाँ government changes को rate धेरै छ, Political instability share marketका लागि ठूलो challenge हो।
Example: 2015 मा नेपालको संविधान जारी भएपछि Political instability को कारण, NEPSE मा भारी downfall आयो। Recently 2024 मा, अर्थमन्त्री विष्णु पौडेल नियुक्ति हुँदा share market ले एउटा नयाँ उचाइ छोएको थियो।
5. Money Supply
Money supply भनेको economy मा रहेको total पैसाको volume हो। जब Money supply बढ्छ, market मा तरलता (liquidity) बढ्छ, जसले share market मा positive impact पर्छ। Investor हरूले थप पैसा उपलब्ध भएपछि share market मा investment गर्छन्।
Money supply ले share market मा instability ल्याउन सक्छ। Highly Money supply हुँदा महङ्गी बढ्न सक्छ, जसले economy मा long-term impact पर्छ। तर, limited मात्रामा तरलता (liquidity) बढ्दा, bank तथा financial institute loan दिन सक्षम हुन्छन्, जसले business expansion मा सहयोग गर्छ। यसले share market लाई positive रूपले effect गर्छ।
Example: जब नेपाल राष्ट्र bank ले Money supply बढायो, धेरै company हरूको share price मा improvement आयो, विशेषगरी banking र manufacturing sector हरूमा।
6. Interest Rate
Interest rate कुनै पनि economy को financial system को important हिस्सा हो। जब interest rate बढ्छ, loan लिने cost बढ्छ, जसले business expansion मा रोक लाग्छ। यसको result, company हरूको profit घट्छ र share price हरूमा downfall आउँछ। Interest rate घट्दा, ऋण सस्तो हुन्छ, जसले business activity बढाउँछ र share market मा positive effect पार्छ।
Interest rate ले company हरूको profit र investing capacityमा direct effect पार्छ। High interest rate हुँदा, company हरूका लागि financial loan लिन महँगो हुन्छ, जसले गर्दा business expansion गर्न कठिन हुन्छ। कम interest rate हुँदा investor attracted हुन्छ, जसले share market मा positive effect पार्छ।
Example: 2079/80 मा नेपाल राष्ट्र bank ले interest rate मा growth गर्यो, र यसले market मा loan लिन महँगो बनायो। Interest rate बढ्नाले business sector हरूमा लगानी घट्न पुग्यो। वाणिज्य bank हरूको base rate लगभग 9-10% को आसपासमा रह्यो, जसले गर्दा bank loan मा लगानी गर्ने capacity घट्यो।
High interest rate ले business हरूलाई ऋण लिन महँगो बनाउँछ, जसले business expansion मा obstacle पुर्याउँछ। यसले company हरूको profitमा negative impact पर्छ र share market मा downfall ल्याउँछ। 2079/80 मा interest rateको growth ले NEPSE मा remarkable downfall ल्याएको थियो, किनकि investor हरूले investment return लिन थालेका थिए।
7. Consumer Price Index (CPI)
CPI भनेको consume product हरूको price मा भएको changes लाई measurement गर्ने indicator हो। जब CPI बढ्छ, consumer हरूको purchasing power घट्छ, जसले business activity मा कमी ल्याउँछ र share market मा negative impact पर्छ।
CPI मा increment हुँदा consumer हरूको expenses power poor हुन्छ। विशेष गरी, जब consumer हरूले essential product हरूमा धेरै खर्च गर्नुपर्ने हुन्छ, उनीहरूले अन्य सामानहरूमा खर्च घटाउँछन्। यसले business हरूलाई impact पार्छ र share marketमा downfall आउँछ। यदि CPI स्थिर राख्न सकियो भने, consumer र business दुवैले फाइदा लिन सक्छन्।
Example: 2079/80 मा CPI growth rate लगभग 7.74% थियो। CPI ले consumer product हरूको price growth लाई जनाउँछ। यो growth rate ले देखाउँछ कि goods and services को मूल्यमा उल्लेखनीय growth भएको छ, जसले consumer हरूको purchasing power घटाएको थियो।
CPI बढ्दा consumer हरूको purchasing capacity घट्छ, जसले business activity मा कमी आउँछ। यसले company हरूको profit घटाउँछ र share market मा negative impact पर्छ। 2079/80 मा CPI बढ्नाले industry हरूमा poor performance देखियो, जसले NEPSE मा negative impact गर्यो।
8. Exchange Rate
Exchange rate को ups and downs ले Import-Export business लाई effect गर्छ। Poor currency ले Export बढाउँछ तर Import महँगो बनाउँछ। Export-based company हरूको share price बढ्न सक्छ भने Import-based business हरूले negative impact भोग्न सक्छन्।
Exchange rate ले company हरूको profit rate मा ठूलो effect पार्छ। Export गर्नेमध्येका company हरूको लागि poor currency फाइदाजनक हुन्छ, किनकि उनीहरूको production विदेशमा सस्तो पर्छ। तर, Import मा निर्भर business हरूले poor currency का कारण Import cost बढ्ने हुँदा negative impact भोग्छन्। Exchange rate को स्थिरता share market को long-term increment र stability का लागि important हुन्छ।
Example: 2019 मा नेपाली currency poor हुँदा, Export -based company हरूको share price बढ्यो, तर Import मा निर्भर company हरूले कठिनाइ भोग्नुपर्यो।
Conclusion
नेपालको share marketमा macro-economic indicator हरूको गहिरो effect छ। GDP, Inflation rate, Remittance, Political Instability, Money supply, Interest rate, CPI र Exchange rate जस्ता indicatorहरूले marketको ups and downs determine गर्छन्। यी indicator हरूको right analysis ले investor हरूलाई right decision गर्न र long-term रूपमा फाइदा लिन help गर्छ । नेपालको share market अझै पूर्ण रूपमा effective नभए पनि, macro-economic indicator हरूको आधारमा market को direction estimate गरेर successful investing गर्न सकिन्छ।
